Aby mechanizm podzielonej płatności był dla danej transakcji obowiązkowy (co sprzedawca powinien na fakturze potwierdzić stosowną adnotacją) powinny być w szczególności spełnione następujące warunki:
- Transakcja musi się odbywać pomiędzy podatnikami VAT (przy czym sprzedawca nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego dla drobnych przedsiębiorców, nabywca może).
- Przedmiotem transakcji musi być towar / usługa z zał. 15 do ustawy o VAT.
- Kwota należności ogółem na fakturze musi przekraczać 15.000 PLN.
No i teraz pojawia się pytanie – czy w przypadku faktur wystawianych na rzecz wspólnot mieszkaniowych jest spełniony warunek pierwszy spośród wyżej wymienionych? Czy wspólnota mieszkaniowa nabywająca np. usługę budowlaną za kwotę 50.000 PLN jest podatnikiem VAT?
Pewne jest jedno – dla uznania, że dana transakcja jest objęta obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności nie jest istotne to, czy nabywca jest podatnikiem VAT czynnym, wystarczy że jest podatnikiem, choćby zwolnionym podmiotowo ze względu na niskie obroty (zgodnie z art. 15 ust. 1 UoVAT, podatnikiem VAT jest każdy, kto prowadzi samodzielnie DG).
Prawdopodobnie każda – albo prawie każda – wspólnota mieszkaniowa jest podatnikiem VAT, choćby z tytułu refakturowania mediów na mieszkańców (oczywiście zdecydowana większość wspólnot korzysta ze zwolnienia podmiotowego).
Biorąc pod uwagę powyższe można by na szybko stwierdzić, że w takim razie jeżeli tylko jakiś podatnik VAT czynny dokonuje na rzecz wspólnoty mieszkaniowej (choćby zwolnionej podmiotowo z VAT) sprzedaży towaru / usługi z zał. nr 15, przy czym kwota należności ogółem na fakturze przekracza 15.000 zł, to obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności ma z automatu zastosowanie
Problem jest jednak bardziej złożony. A to dlatego, że wspólnota mieszkaniowa jest podatnikiem VAT, owszem, ale nie w całym spektrum swojej aktywności (np. nie w odniesieniu do każdego zakupu, którego dokonuje).
Zgodnie z już dość mocno utrwalonym orzecznictwem sądowym (por. np. wyrok NSA z dnia 20 marca 2009 r., sygn. akt I FSK 88/08), potwierdzonym również interpretacją ogólną MF z dnia 21 czerwca 2011 r. nr PT8/033/IO1/AEW/11/PT-571, jeżeli wspólnota mieszkaniowa działa w ramach zarządu częściami wspólnymi nieruchomości, to w tym zakresie podatnikiem VAT nie jest.
To oznacza, że jeżeli wspólnota nabywa np. usługę budowlaną wymienioną w zał. 15 do UoVAT w związku z zarządem częściami wspólnymi nieruchomości, to nie występuje w takiej sytuacji w charakterze podatnika VAT, a więc obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności nie będzie miał to tej transakcji zastosowania (co oczywiście nie oznacza, że wspólnota nie może podzielonej płatności dokonać).
Porównajcie sobie to do przypadku, gdy Janina Kowalska prowadzi jako podatnik VAT czynny jednoosobową działalność gospodarczą (JDG), ale nabywa usługę budowlaną za 20.000 PLN do celów prywatnych, niezwiązanych z JDG (np. remontuje swoje prywatne mieszkanie). Czy Kowalska musi tę usługę budowlaną, nabywaną prywatnie, opłacić przez split payment? Oczywiście nie, bowiem nie występuje w odniesieniu do tego zakupu jako podatnik VAT (nie dokonuje zakupu w ramach JDG). Podobnie może być z niektórymi zakupami dokonywanymi przez wspólnotę (a dokładniej – z zakupami dotyczącymi zarządu częściami wspólnymi nieruchomości). Wspólnota mieszkaniowa również nie zawsze (nie w odniesieniu do wszystkich zakupów) występuje w charakterze podatnika VAT.
W kontekście analizowanego zagadnienia pomocna może być interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 8 stycznia 2020 r. 0112-KDIL3.4012.3.2019.2.LS, w której fiskus wyraźnie potwierdził, że przy ocenie czy w danym przypadku mechanizm podzielonej płatności jest obowiązkowy należy badać w jakiej roli występuje nabywca, tzn. czy występuje w charakterze podatnika VAT (w przywołanej interpretacji akurat chodziło o gminę, a nie o wspólnotę, ale problem był ten sam).
Aby zatem ustalić, czy sprzedaż na rzecz wspólnoty mieszkaniowej „podpada” pod obowiązkowy split payment, należy najpierw dowiedzieć się, w jakim charakterze występuje wspólnota (na jakie potrzeby nabywa towar lub usługę z zał. 15 do UoVAT). W razie wątpliwości można wspólnotę o to zapytać, uzyskując na piśmie oświadczenie.
Z drugiej strony, gdyby ktoś nie wnikając w szczegóły wystawił na wspólnotę mieszkaniową fakturę z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”, tak na wszelki wypadek, to też bym się nie czepiał. Bez przesady.