To jest wielka zagadka, która nurtuje na przykład polskich podatników dokonujących sprzedaży wysyłkowej z Polski na rzecz konsumentów w innych krajach UE w tych przypadkach, gdy przekroczenie limitów zmusiło tych przedsiębiorców do rejestracji i rozliczania VAT w innych krajach. Problem jest oczywiście szerszy i dotyczy również innych podobnych sytuacji.
Z samego rozporządzenia w sprawie JPK z 15 października 2019 r., a dokładniej z par. 10 ust. 1 pkt 3, można potencjalnie wysnuć wniosek, że trzeba raportować wszystkie transakcje, dla których miejsce świadczenia wypada poza Polską, nawet jeżeli są one lokalnie raportowane w ramach rejestracji w innych krajach. Wprawdzie w objaśnieniach stanowiących załącznik do rozporządzenia jest dodatkowe zastrzeżenie, że obowiązek raportowania czynności wykonywanych poza terytorium kraju jest ograniczony do tych, w stosunku do których przysługuje podatnikowi prawo do obniżenia podatku należnego lub zwrotu podatku naliczonego, ale jednak nie jest już nigdzie wprost powiedziane (tak jak było w przypadku objaśnień do poz. 11 starej deklaracji VAT-7), że jeżeli dana czynność została dokonana w ramach rejestracji działalności gospodarczej w innym kraju, to w Polsce jej wykazywać nie trzeba.
Uznanie, że podatnicy mają obowiązek wykazywania w polskiej deklaracji (i ewidencji) VAT sprzedaży rozliczonej w ramach działalności w innym kraju jest oczywiście absurdalne i chyba nie służy niczemu wartemu aż takiego wysiłku ze strony podatników. Jest też raczej wątpliwe w kontekście zgodności takiego wymogu z prawem UE (zwłaszcza w kontekście zasady proporcjonalności).
Ale MF zdaje się potwierdzać taką właśnie interpretację nowych przepisów w pytaniach i odpowiedziach:
W jakich przypadkach należy stosować oznaczenie SW? Oznaczenie SW dotyczy dostawy w ramach sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju, o której mowa w art. 23 ustawy, tj. zarówno opodatkowanej w kraju, jak i w innych państwach Unii Europejskiej.
Co ciekawe jednak, Ministerstwo Finansów nie jest konsekwentne. W odpowiedzi MF na pytanie o MOSS czytamy:
Czy podatnik ma obowiązek prezentowania w JPK_VAT z deklaracją transakcji opodatkowanych w ramach procedury szczególnej MOSS? Nie, takie transakcje nie są prezentowane w JPK_VAT.
W jaki zatem sposób można walczyć z uciążliwym stanowiskiem MF, które zakłada konieczność wykazywania w JPK_VAT transakcji raportowanych w ramach rejestracji w innych krajach? Na przykład powołując się na to, że ewidencję powinni w świetle art. 109 przesyłać jedynie podatnicy (w domyśle – polscy podatnicy podatku od towarów i usług), a w przypadku rejestracji w innym kraju nie jesteśmy już podatnikami w rozumieniu naszej ustawy o VAT tylko podatnikami podatku od wartości dodanej albo podatnikami podatku o podobnym charakterze.
No bo spójrzmy np. na art. 9 ust. 2 pkt 1 lit. a UoVAT. Jest w nim mowa osobno o podatnikach, o których mowa w art. 15, osobno zaś o podatnikach podatku od wartości dodanej. Czyli prawodawca odróżnia te dwie kategorie podmiotów.
Z kolei w art. 12 (dotyczącym nietransakcyjnego WNT) prawodawca mówi o podatniku podatku od wartości dodanej, ale nikt nie ma wątpliwości, że ten przepis dotyczy również np. polskiej spółki, która przemieszcza towary z Niemiec do Polski. Dlaczego w tym przepisie jest mowa jedynie o podatniku podatku od wartości dodanej, a o podatniku, o którym mowa w art. 15 nie? Może właśnie dlatego, że nawet polska spółka, jeżeli będzie przemieszczała towary z Niemiec do Polski, to będzie w odniesieniu do tego przemieszczenia już nie podatnikiem, o którym mowa w art. 15, ale podatnikiem podatku od wartości dodanej (dokonującym w Niemczech WDT). Przykładów, gdy polski prawodawca odróżnia podatnika, podatnika od wartości dodanej oraz podatnika podatku o podobnym charakterze, jest w ustawie o podatku od towarów i usług znacznie więcej.
Z tego by wynikało, że jeden podmiot (na przykład polska spółka) może występować w różnych rolach (oczywiście w zależności od sytuacji): jako podatnik o którym mowa w art. 15, jako podatnik podatku od wartości dodanej lub jako podatnik podatku o podobnym charakterze (a nawet jako niepodatnik, np. przy sprzedaży majątku prywatnego).
Trzeba zatem badać rolę danego podmiotu w odniesieniu do konkretnej transakcji.
Uznałbym, że jeżeli jakiś podatnik dokonuje jakiejś czynności poza terytorium kraju i wykazuje tę czynność do celów VAT (lub podatku o podobnym charakterze) w ramach rejestracji w tym innym kraju, to w odniesieniu do tej czynności nie jest już podatnikiem, o którym mowa w art. 15 (polskim podatnikiem), a zatem nie obejmuje go – w tym zakresie – obowiązek wysyłania ewidencji w rozumieniu art. 109 UoVAT.
Art. 109 ust. 3 UoVAT zakłada obowiązek prowadzenia ewidencji przez podatników. Z kolei art. 109 ust. 3b UoVAT nakłada obowiązek przesyłania ewidencji do urzędu skarbowego na podatnika, o którym mowa w art. 99 ust. 1 UoVAT. Ten ostatni przepis odnosi się zaś wyłącznie do podatników, o których mowa w art. 15. W mojej ocenie łącznie da się z tego wysnuć wniosek, że obowiązek prowadzenia oraz przesyłania ewidencji do US dotyczy wyłącznie podatników krajowych. Jeżeli dokonujemy sprzedaży w ramach DG zarejestrowanej w innym kraju, to nie jesteśmy już – w odniesieniu do transakcji dokonywanych w ramach tej rejestracji – podatnikiem krajowym.
Warto również przypomnieć, że zgodnie z art. 242 Dyrektywy VAT:
Każdy podatnik prowadzi ewidencję księgową w sposób wystarczająco szczegółowy do celów stosowania VAT oraz kontroli przez organ podatkowy.
Wydaje się, że podwójne raportowanie w dwóch różnych krajach tych samych transakcji wykracza poza to, co jest konieczne do celów stosowania VAT oraz do celów kontrolnych. W tym sensie można mieć zatem podejrzenie, że interpretacja nowych przepisów rozporządzenia w sprawie JPK wymuszająca takie podwójne raportowanie, naruszałaby zasadą proporcjonalności.
Pytanie jest teraz następujące – czy Ministerstwo Finansów samo wycofa się z prezentowanego początkowo stanowiska, czy też podatnicy będą musieli walczyć w sądzie, ewentualnie zmuszeni będą dostosować się do uciążliwych i średnio sensownych wymogów Ministerstwa?